Themasessie Bodemdaling

06 februari 2019

Donderdagavond 31 januari stond volledig in het teken van kansen en uitdagingen rondom bodemdaling in Midden-Delfland. Wethouder Sonja Smit introduceerde bij start van de avond het thema. “Bodemdaling is een actueel thema voor Midden-Delfland. Het heeft invloed op agrarische bedrijfsvoering, waterkwaliteit en Co2 uitstoot in het gebied. Hoe groot is het probleem in Midden-Delfland eigenlijk? Wat betekent dit voor de toekomst? Welke oplossingen zijn er?”

Judith Westerink, onderzoeker bij Wageningen Environmental Research en onderdeel van MIND, was de avondvoorzitter. Samen met Debbie Nuijten van Gemeente Midden-Delfland en Martijn Näring van het Hoogheemraadschap van Delfland heeft ze het programma opgesteld.

Tijdens de eerste helft van de avond kwamen diverse interessante sprekers aan het woord. Hun verhalen boden inzicht in de historie rondom bodemdaling in Midden-Delfland, kansrijke resultaten van proeven met o.a. onderwaterdrainage en ook het succesverhaal van Wij-land boer Joost Samsom gaven inzicht in de kansen rondom tegengaan van bodemdaling. Tijdens de tweede helft van de avond werd in zes kleinere groepen de discussie aangekaart. Iedere groep belichtte het onderwerp van een ander perspectief.

Onderzoeksresultaten Deltares

Deltares is een onafhankelijk instituut voor toegepast onderzoek op het gebied van water en ondergrond. Onderzoeker Gilles Erkens heeft samen met collega Henk Kooi in 2018 een rapport gepubliceerd over bodemdaling in Midden-Delfland, genaamd ‘Verkenning Bodemdaling in Midden-Delfland’. Hiervoor is enkel bestaande data gebruikt. Het onderzoek was volledig gericht op het veenweidegebied in Midden-Delfland. De stad en het kassengebied viel buiten beschouwing.

Door het ontstaan van het veenweidegebied is Midden-Delfland zoals het is
“Bodemdaling hoort bij het veenweidegebied. Duizend jaar geleden lag het veen op een hoogte van zo’n 2 meter boven de zeespiegel, dat is nu -2 meter. Toen de grond hier voor het eerst dicht bij de zeespiegel kwam, werd het steeds natter. Boeren werden als het ware gedwongen om gras te verbouwen.” Dit markeert als het ware de start van het veenweidegebied. Want wat doe je met gras? Koeien erop! “Onze glorieuze kaasgeschiedenis hebben we dus uiteindelijk te danken aan bodemdaling.”

Bodemdaling in de toekomst
Dalen van de bodem zal in de toekomst in Nederland doorzetten. “Dat is niet gek, want er is niets veranderd in onze manier waarop we met het land omgaan.” Gekeken naar bestaande data verwacht Gilles dat tot 2050 in kleirijke grond nog ca. 10 cm daling zal plaatsvinden. In veenrijke gebieden zal dit ca. 60 cm zijn. Maar de klimaatverandering kan zorgen voor verandering. Bij een extreem warm klimaat wordt de bodemdaling door veenoxidatie ongeveer 1,5 keer zo groot (bij huidige peilbeheer). Het goede nieuws: ingrijpen in peilbeheer kan bodemdaling remmen.

 

“Momenteel komt er door bodemdaling in Midden-Delfland jaarlijks een hoeveelheid CO2 vrij die vergelijkbaar is met de uitstoot van 26.940 auto’s.” 

Judith Westerink

 

DSC01694
DSC01746

Ervaringen pilot onderwaterdrainage

Jeroen Pijlman, onderzoeker Duurzame Veehouderij bij het Louis Bolk Instituut, vertelde over de vierjarige pilot met onderwaterdrainage op percelen van een aantal kringloopboeren in Midden-Delfland. “Achteraf is het jammer dat we bij de start geen nulmeting hebben uitgevoerd. Echt harde cijfers kunnen we er dus niet aan hangen.”
De belangrijkste lessen uit het experiment:

  • Door de droge zomer van 2018 was het gras overal uitgedroogd. Percelen met onderwaterdrainage werden sneller groen wanneer het weer ging regenen.
  • Schade door droogte werd door onderwaterdrainage beperkt.
  • Water infiltratie gaat heel snel door het sponseffect.
  • In het voorjaar is een perceel eerder begaanbaar (wanneer boer zelf waterpeil kan sturen).
  • Nadeel: percelen werden te nat in voor- en najaar. Boeren willen invloed op waterpeil doordat ze zelf kunnen sturen watermanagement.
  • Zorg: is er voldoende zoet water aanwezig om dit breder uit te zetten in het gebied?

>> BEKIJK HIER DE VOLLEDIGE PRESENTATIE VAN JEROEN PIJLMAN

 

De nieuwste onderwaterdrainage ontwikkelingen

Onderzoeker bij Wageningen Environmental Research, Jan van den Akker, nam de aanwezigen vervolgens mee in resultaten van jarenlang onderzoek naar verschillende toepassingen van onderwaterdrainage.

Hij refereerde aan de resultaten van een meting naar maaivelddaling die is uitgevoerd tussen 1966 en 2003. “Waar diepere peilen zijn is duidelijk veel meer bodemdaling. Een hoger peil leidt tot minder maaivelddaling. Onderwaterdrains zijn er om de diepste grondwaterstanden omhoog te halen. Door onderwaterdrains aan te brengen (drains onder het slootpeil) zorg je voor meer constantie gedurende het hele jaar.” Het doel: beperking van veenafbraak en maaivelddaling en een verbetering van de draagkracht in natte periodes. Heeft onderwaterdrainage een effect op bodemdaling? Het antwoord is ‘ja’. Bodemdaling neemt hierdoor af. “Maar vergeet niet dat het veranderende klimaatsysteem ook een grote invloed heeft.” Peilgestuurde drainage is nog effectiever in het vertragen van bodemdaling. Met een waterreservoir en pomp is het waterpeil beter te regelen en dit geeft uiteindelijk het beste resultaat. Voordeel van deze oplossing ten opzichte van bijvoorbeeld het onder water zetten van het land, is dat de koeien in de wei kunnen blijven en de melkveehouderij in stand blijft.

DSC01662
DSC01741


Inspiratie van buitenaf

Ook aanwezig tijdens deze themasessie was Wij-land boer Joost Samsom. Deze veenweide-boer uit Wilnis boert midden in het veen. In deze video is te zien hoe door bodemdaling zijn huis steeds hoger is komen te liggen, ten opzichte van het land. Dagvoorzitter Judith stelde Joost enkele vragen:

Kunnen boeren dit alleen?
“Drukdrainage kost ca 4.000 euro per hectare. Ook de aankoop van de pomp is duur en energieverbruik is hoog.  Financiering kun je dan niet alleen. Het zakt al 1000 jaar, maar je kunt die extra kosten niet op één generatie afwentelen.”

Kun je de natuur alleen beheren?
“Natuurbeheer kun je als boer in principe er zelf best bij doen. In mijn geval worden 95% van de kosten vergoed. Je krijgt er na verloop van tijd steeds meer gevoel bij. Je boekt resultaat. Mensen komen kijken, mensen stellen vragen. Ik ben trots.”

Hoe gaat het met de weidevogels?
“In het natuurgebied doen we aan gefaseerd maaien, op onze landbouwgrond trouwens ook. De weidevogelstand neemt duidelijk toe, ook dat is super leuk als er gasten zijn in ons restaurant toren De Grote Sniep!”

 


Samen kijken naar kansen

Ten slot interviewt Judith Gertjan Hooymans, boer in Midden-Delfland. Gertjan wil graag peilgestuurde drainage uitproberen op zijn bedrijf in combinatie met weidevogelbeheer, om ook in de toekomst te kunnen blijven boeren en het bedrijf over te kunnen dragen aan de volgende generatie. Hiervoor zoekt hij de samenwerking met anderen en wil hij nadenken over een passend verdienmodel. Tijdens de tweede helft van de avond dacht één groepje met hem mee.

Andere groepjes dachten na over de huidige toestand in Midden-Delfland t.o.v. andere gebieden in Nederland, over de nut en noodzaak van maatregelen als onderwaterdrainage, de rol van het gebied, mogelijkheden van natte teelten en het inbrengen van klein in veen voor tegengaan van bodemdaling. De overall conclusie uit de zes discussies: “Er is maatwerk nodig!”

Conclusie van de avond: METEN IS WETEN!

Antoinette Jans, bestuurder Hoogheemraadschap van Delfland gaf tot slot een plenaire terugkoppeling van de inzichten die ze tijdens de avond had opgedaan: “Er zijn heel veel verschillende invalshoeken, verschillende mensen met verschillende achtergronden die betrokken zijn bij dit gebied. Het is ingewikkeld. Waar moeten we mee beginnen? Meten! Maar, wacht niet tot je alles weet, want je weet nooit écht alles. Ga het doen! Proberen, pilots uitvoeren. Wat werkt wel? Wat werkt niet? Daar leren we vervolgens allemaal van. En kijk niet naar één specifiek perceel of bedrijf, maar zoom uit en bekijk het totale plaatje.”

 


Een aanvullende oplossing voor (te) natte landbouwgrond: Lisdodde verbouwen.

Deel dit bericht

Meer initiatieven

Lees meer

Duurzaam Boer Blijven magazine - Het landschap waaraan ik verknocht raakte

21 oktober 2021
Lees meer

Studieseizoen DBB sterk van start met maar liefst 46 kringloopboeren

09 november 2022
Lees meer

Feestelijke uitreiking kringloopcertificaten seizoen 2022-2023 in het bijzijn van minister Adema

05 mei 2023
Lees meer

Kringloopboerenseizoen van start

08 december 2021